Damiano Rotella en het behoud van de carretto Siciliano!

Een jaar of vijf geleden liepen wij door het romantische barokke Ragusa Ibla op Sicilië. Heerlijk aan het ronddwalen door de smalle straatjes van deze stad. Meerdere malen liepen we door een straatje waar een bord boven de deur hing met daarop Cinabro Carrettieri geschilderd. Dit wekte onze interesse. Hoewel, misschien trok de oude Fiat 500 die helemaal bont beschilderd was nog meer onze aandacht. Mijn vrouw herkende deze schilderkunst uit de collectie van Dolce en Gabbana en van het Italiaanse merk Smeg, die van de prachtige keukenapparatuur.

We troffen het pand een paar maal gesloten aan, totdat op een dag de deuren openstonden. We stapten binnen in een adembenemende mooie werkplaats uit begin 1800.

Damiano Rotella was op dat moment de enige persoon binnen en was druk aan het werk. Wij keken onze ogen uit binnen in de werkplaats en kregen daardoor steeds meer vragen. Damiano wilde heel graag vertellen over zijn grote passie en werd steeds enthousiaster. Hij bleef vertellen over zijn werk en stak ons door zijn enthousiasme en passie voor zijn vak aan. Zo werden wij ook steeds meer nieuwsgierig naar én enthousiaster over dit prachtige oude Siciliaanse ambacht.

Vanaf die dag zijn wij het werk van Damiano blijven volgen. Hij verscheen in een reclame voor Birra Messina cristalli di sale, waar veel aandacht is voor het werk van Damiano en ook voor Ragusa ibla!

Damiano Rotella en zijn Siciliaanse karren, carretti Siciliani.

Damiano laat in de biografie op zijn website geen misverstanden over aan de lezer. Hij is een vrolijke gast die graag veel grappen maakt over zijn werk als kunstenaar.

 “Ik zorg voor Siciliaanse karren, ik versier ze, schilder ze, restaureer ze en zing een slaapliedje voor ze voordat ik ga slapen. Mijn wereld zijn kleuren”, schrijft hij.

“Dit werk is zo fascinerend en zo vermoeiend. Je leert het niet in een week. En misschien, laten we eerlijk zijn, wordt het niet eens zo gewaardeerd door kunstliefhebbers die de waarde niet begrijpen van Siciliaanse ambachtslieden die met hun karren een ongeëvenaarde artistieke traditie hebben gevolgd, waardoor iedereen die het ziet meteen aan Sicilië denkt”.

In de heuvelstad Ragusa, houden twee ambachtslieden een Siciliaanse traditie levend. Dit komt vooral door hun doorzettingsvermogen, passie én door het blijven vertellen van hun verhalen. Damiano Rotella en Biagio Castiletti zijn de ambachtslieden achter Cinabro Carretti. Een oude werkplaats waar ze hun knowhow over Carretti Siciliani presenteren en delen. Deze fel geschilderde en door paarden getrokken karren zijn niet alleen uniek vanwege hun functie, maar ook vanwege hun esthetiek. De karren werden op grote schaal gebruikt op Sicilië tussen 1800 tot het midden van de jaren 1900. De houten karren waren dan ook niet weg te denken op straat en waren ook iconisch voor de Siciliaanse folklore.

De eigenaar van zo’n houten kar was 100 jaar geleden een wereldse zakenman. Reizen voor werk was gevaarlijk, maar prestigieus. De carretto was een statussymbool, waaraan je de professionaliteit en het financiële succes van de eigenaar kon afzien. Je kon zien dat de zakenman veel had geïnvesteerd in een getalenteerde vakman, als de vele schilderingen op de caretto heel gedetailleerd waren en vol van kleur.

“De kar was ook een bron van trots voor de schilder, die zijn talenten zo kon tonen aan de wereld buiten zijn stad”, zegt Damiano.

Damiano en Biagio maken en beschilderen deze karren al vele jaren samen en voelen zich geroepen om hun kennis en kunde van dit traditionele ambacht door te geven.

“We zijn trots op ons vak omdat het iets is dat mondeling aan ons is doorgegeven. Het produceren van Siciliaanse karren is niet iets dat je op school, uit een boek of online leert. Het is iets dat je van een maestro leert door in zijn werkplaats te oefenen”, legt Damiano uit.

Hoe wordt je een carretto schilder/kunstenaar?

In de negentiende eeuw waren er op Sicilië weinig mogelijkheden voor kinderen zonder rijke ouders. Deze zeer jonge kinderen werden naar de oude leermeesters gestuurd om stage te lopen, met een sinaasappel in de hand en een schop onder de kont. De ambachtelijke winkels wemelden toentertijd van de leerlingen die zich verdrongen om maar te worden ontdekt. Slechts een paar van hen zouden op hun beurt meesters worden in deze prachtige Siciliaanse schilderkunst. Als bleek dat deze leerlingen veel talent hadden en alle vaardigheden van het vak hadden geleerd, konden ze uiteindelijk hun eigen winkel openen.

Op deze “ouderwetse” manier leerde Damiano het ook. Hij werd een winkeljongen bij Domenico Di Mauro, een grote carettomeester. Domenico was één van de laatste ambachtslieden van de oude garde, trots, streng en van weinig woorden. Vooral als er een geheim van het vak te leren was.

 Damiano verteld; “Ik keek naar de paladijnen die hij schilderde en zei tegen mezelf; Oei, wat een trotse blik, wat een vlammend harnas. Nu zal de meester mij wel willen uitleggen hoe ik hetzelfde resultaat kan bereiken. Maar nee hij legde het mij uit in gebarentaal. Met zijn hand maakte hij een cirkelvormige beweging rond de helm van de paladijn, daarna een fladderend knikje met zijn vinger om de vorm van de gekrulde snor te volgen en de uitleg was voorbij. Maar hij was de zoon van een tijd waarin de meesters angstvallig hun geheimen bewaakten. Je moest als leerling dan ook goed zijn in het stelen met je ogen. Vanaf dat moment hield ik mijn ogen wijd open om niets te missen”.

Damiano was een paar jaar leerling totdat hij op 21-jarige leeftijd zijn eerste winkel opende. De winkel bevond zich in een kleine grot in een stadje in de provincie Catania. Het was zo’n kleine ruimte, dat Damiano de wielen van de carretto moest demonteren om zo de kar binnen te krijgen. Vandaag de dag werkt Damiano in Ragusa Ibla, in een historische werkplaats die nog steeds doordrenkt is met de aura van alle meesters die daar voorheen werkten.

Tegenwoordig wordt de Carretto Siciliano alleen nog gebruikt voor bruiloften of volksfeesten. Hoewel Damiano en Biagio ze nog steeds blijven maken.

“Als ambachtslieden is het onze taak om de traditie te helpen behouden en voort te zetten”, zegt Damiano. “We nodigen bezoekers uit voor een rondleiding door onze bottega, we reizen naar andere workshops om onze kennis te delen en, gaan naar scholen om kinderen over ons vak te vertellen. Door zijn felle kleuren en vormen trekken de karren gelijk de aandacht van de kinderen. Op deze manier zijn de carretti een geweldig hulpmiddel voor het vertellen van verhalen aan kinderen.”

Ook de mensen achter Smeg en Dolce & Gabbana kregen de prachtige kunst van Damiano in het vizier en vroegen of hij met hen wilde samenwerken. Dit was natuurlijk helemaal een grote kans om op deze manier aandacht te krijgen voor de schilderkunst van de Carretto Siciliano. Je hebt vast en zeker de samenwerkingen van deze bedrijven met Damiano wel eens voorbij zien komen. Misschien ken je de prachtig beschilderde panettone blikken wel van Dolce en Gabbana? Of de meer dan mooie koelkasten, mokka, waterkokers, broodroosters etc. van het merk Smeg. Dit allen gedecoreerd met de opvallende Siciliaanse schilderkunst van Damiano!

Nieuwe uitdagingen, groot project!

Wat een werk dat Damiano en zijn collega Biagio verzetten hoor ik je denken maar hier stopt het niet!

Verderop in Ragusa Ibla. ligt een verlaten marktgebouw dat pas is gerestaureerd. Damiano, Bagio werken samen met andere mensen om hier een ambachtscentrum van te maken. Dit centrum moet geheel in het teken komen te staan van traditionele oude Siciliaanse ambachten. Zoals het opknappen en beschilderen van de carretto Siciliano bijvoorbeeld. Het is een enorm project wat zich gaat vestigen in het oude marktgebouw. Er komen 4 winkels, een museum met vintage gereedschappen die de beroepen van de smid, de beeldhouwer en de meester-schilder vertegenwoordigen. Er komt een werkplaats/museum ingericht als poppenlaboratorium,  een educatief gebied dat is opgezet als een oude school voor het volgen van workshops/cursussen in de geschiedenis van de kunst.

Ook komt er nog een restaurant met ambachtelijk geproduceerd eten en drinken en een receptie die is opgezet naar een traditioneel oud huis.

Damiano Rotella is niet bang om hard te werken! Dit plan loopt op dit moment en er moet nog veel gebeuren maar er is ook al veel gebeurd. Het marktgebouw is van buiten gerestaureerd en ook binnen zijn al grote klussen geklaard. Ondanks dit grote project loopt Cinabro Carrettieri nog gewoon door. Karren moeten gered worden en kinderen uit de hele provincie komen langs voor rondleidingen en workshops.

Zolang er gepassioneerde en kundige mensen zijn zoals Damiano, met liefde voor de oude Siciliaanse ambachten zullen tradities niet snel uitsterven, blijft de cultuur bewaard en kunnen wij ervan blijven genieten!

Dorst gekregen na het lezen van deze blog? De birra messina cristalli di Sale die je in deze blog voorbij zag komen vind je hier in onze webshop, Salute!