Het Siciliaanse poppentheater.
Teatro dell’Opera dei Pupi
Ben je al eens op Sicilië geweest, dan heb je ze vast en zeker zien hangen. Marionettenpoppen in de vorm van ridders. In verschillende maten en prijzen hangen ze de toeristen aan te kijken en lijken ze te schreeuwen, neem ons mee, neem ons mee….. Veelal zijn dit massaproducties, speciaal gemaakt voor de verkoop in toeristenwinkels en markten. Waarom zijn het meestal ridderpoppen en wat hebben ze eigenlijk met Sicilië te maken? Dit vertel ik je in onderstaande blog.
Het Siciliaanse poppentheater ontwikkelde zich in de eerste helft van de 19e eeuw. Het poppentheater is ontstaan uit de geweldige en spannende verhalen over ridders, die werden verteld door de cuntastorie (verhalenvertellers/straatzangers). Vanuit Acireale in het oosten van Sicilië, werden er al snel beroemde poppentheaters in Catania en rond Palermo opgericht . De verhalen die d.m.v. de Siciliaanse marionetpoppen werden uitgebeeld in deze theaters, waren populaire gebeurtenissen uit het dagelijkse leven van de bevolking. Doordat men in zulke grote getalen kwam kijken waren de verhaallijnen het gesprek van de dag. Je kunt het vergelijken met de soapseries van vandaag waarover je met collega’s of buren nog even napraat tijdens de koffie de volgende dag. Het publiek van de poppentheaters kende de verschillende karakters van de poppen en volgde de verhaallijnen op de voet. Veel later kwam de concurrentie van de televisie. Gelukkig raakte de traditie van de Siciliaanse poppentheaters niet helemaal verloren. Met het groeiende toerisme op Sicilië nam ook de belangstelling voor de prachtige teatro dell’opera dei pupi weer toe! Dat merk je nog tot op de dag van vandaag als je op Sicilië bent en overal wordt aangekeken door prachtige antieke ridder marionetpoppen. Hun afbeelding staat ook met veel trots op de verpakking van verschillende Siciliaanse delicatessen afgebeeld.
De toneelstukken met de Siciliaanse marionetten hadden een traditionele inhoud en gingen vaak over incidenten tijdens de heerschappij van Karel de Grote en zijn paladijnen of over koning Roger II. Veel stukken volgen de plot van het epos “Orlando Furioso” (Razende Roland) van de Italiaanse toneelschrijver Ludovico Ariosto (1474-1533). Het is erg belangrijk om een duidelijk onderscheid te maken tussen de goede en slechte karakters in het toneelstuk, zoals dat vaak gaat in poppentheaters denk maar eens aan Jan Klaassen, Katrijn, de politieagent en de duivel! Tegen de achtergrond van een kasteel vechten nobele, dappere ridders in glanzend pantser tegen vijandige schurken. Jonge prinsen en wijze koningen maken net zo goed deel uit van het complot, net zoals de mooie prinses of het onschuldige volkse dienstmeisje. Terugkerende en populaire personages zijn onder meer de ridders Orlando en Rinaldo , Karel de Grote, de minnaar Angelica en de verteller Gano de Magonza . Een draaiorgel speelt de achtergrondmuziek . Het veelal volwassen publiek wakkert de sfeer aan door de slechteriken uit te schelden en met luid geklap voor de helden te juichen.
Het spel wordt gespeeld met prachtige houten marionetpoppen die tot 150 centimeter groot en tot 20 kg zwaar zijn. De poppen zijn handgemaakt en zeer gedetailleerd. In de hoogtijdagen van het poppentheater streden artiesten over heel Sicilië voor de mooiste en meest fantasierijke personages. De poppenspelers (pupari) zijn theaterregisseur,toneel- en kostuumontwerper, timmerman en kleermaker ineen. Bovendien is van hen niet alleen behendigheid maar ook fysieke kracht vereist om de zware marionetten met ijzeren staven zo vakkundig mogelijk te verplaatsen. En natuurlijk ook nog eens een krachtige stem te geven.
Beroemde poppenspelersfamilies treden tegenwoordig voornamelijk op in de metropolen Palermo en Catania maar zijn gelukkig ook nog te zien in de mooie steden Syracuse en Agrigento .
Er zijn een aantal bekende poppentheaters in Palermo die dagelijkse een voorstelling geven.
Het kleine theater van de familie Cuticchio in Palermo, is niet alleen erg bekend op Sicilië maar zelfs in het buitenland! Het wordt vooral gerund door Mimmo Cuticchio, de zoon van de bekende poppenspeler Giacomo Cuticchio. Mimmo is de belangrijkste erfgenaam in de traditie van verhalenvertellers en poppenspelers van de Siciliaanse Opera dei Pupi.
Dankzij de sfeer van dit poppentheater waan je jezelf op een dorpsplein uit de vroegere tijden van Sicilië. Net als toen, zit je ook nu op eenvoudige houten banken en is het theater versierd met kartonnen dozen waarop de belangrijkste episodes van de Roland-saga zijn afgebeeld of geschilderd. De pupi zijn naar traditie handgemaakt. Het harnas van de ridders is pure vakmanschap, echt prachtig! Ze zijn gemaakt van koper en messing en ook nog eens erg mooi uitgewerkt. De belangrijkste persoon in het poppentheater is de puparo. De puparo heeft niet alleen de taak om de poppen harmonieus te regisseren maar kan ook nog eens 40 verschillende stemmen imiteren. Ga daar maar eens aan staan!
De Siciliaanse acteur en theaterregisseur Mimmo Cuticchio maakte ook enkele uitstapjes naar de bioscoop. Zo speelde hij in The Godfather Part III van Francis Ford Coppola, de rol van puparo.
In 2001 werd het Siciliaanse poppentheater door UNESCO ingeschreven op de lijst van meesterwerken van het orale en immateriële erfgoed van de mensheid en in 2008 werd het opgenomen in de representatieve lijst van het immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid. Gelukkig maar want het zou toch zonde zijn als deze prachtige tradities en vakmanschap verloren gingen.
Wil je meer weten over de geschiedenis van deze prachtige vorm van theater, breng dan eens een bezoek aan het museo internazionale delle marionette Antonio Pasqualino of het museo etnografico Siciliano Giuseppe Pitrè. Hier worden ook veel van de antieke, handgemaakte poppen tentoongesteld. Prachtig, alleen al om te zien wat voor een vakwerk het is om deze pupi te kunnen maken. Andere musea die het bekijken waard zijn en waar je de antieke pupi kunt bewonderen, vind je in Acireale , Caltagirone en Randazzo .
